Czy zauważyłeś, że Twoje dziecko jest wciąż przemęczone, rozproszone, niewyspane? Może pojawiły się problemy z koncentracją uwagi, nauką, wybuchy złości, apatia, depresyjność, bóle głowy, problemy ze snem, bądź ogólne złe samopoczucie?
To wszystko może być objawem Zespołu Stresu Elektronicznego, wywołanego przebodźcowieniem wysokimi technologiami. Dr. Victoria Dunckley – psychiatra dziecięcy, Zespołem Stresu Elektonicznego nazwała zaburzenie rozregulowania, czyli braku zdolności dziecka czy dorosłego do modulowania swojego nastroju, uwagi i poziomu pobudzenia w zdrowy sposób. Dr. Dunckley tłumaczy, że bodźce, które płyną z ekranu włączają nasz układ nerwowy w tryb „walcz lub uciekaj”. Gdy sytuacja ta często powtarza się, następuje rozregulowanie i dezorganizacja układu hormonalnego i nerwowego. Może to skutkować tworzeniem lub wzmacnianie zaburzeń typu ADHD, czy depresja. Dzieci bardziej odporne mogą doświadczać, np. chronicznej drażliwości, zaburzeń koncentracji uwagi, apatii, stanu bycia jednocześnie pobudzonym i zmęczonym.
Kontakt z ekranem, zwłaszcza w okresie zdalnego nauczania staje się nieodzowną częścią życia dzieci i młodzieży. Oglądanie bajek czy filmów, granie w gry na telefonie, tablecie, czy komputerze, przeglądanie Facebooka – coraz więcej młodych osób nie wyobraża sobie bez tych aktywności życia. Jednak te pozornie niewinne zachowania mogą stać się podłożem wspomnianego Zespołu Stresu Elektronicznego. Dla lepszego zrozumienia problemu warto zapoznać się z następującymi definicjami:
- Interaktywny czas ekranowy to wykonywanie czynności za pośrednictwem urządzeń elektronicznych, np. przeglądanie i wymiana reakcji w mediach społecznościowych, szukanie informacji w Internecie, granie w gry komputerowe, online, gry video, odpowiadanie na e-maile, przeglądanie Internetu w poszukiwaniu filmów, „skakanie” po kanałach w poszukiwaniu filmów, oglądanie krótkich (poniżej 5 minut) filmów w Internecie.
- Pasywny czas ekranowy oznacza oglądanie dłuższego (powyżej 10 minut) filmu na dużym ekranie.
- Pobudzający czas ekranowy to oglądanie filmów, czy bajek mocno pobudzających układ nerwowy ze względu na ciągłe aktywowanie odruchu walcz-uciekaj („zastrzyki” adrenaliny dostarczane przez horrory, dynamiczne filmy akcji, przemoc w bajkach i filmach), czy granie w gry z dużą ilością przemocy. Dostarczają one nienaturalnie wysokiego i nienaturalnie częstego wyrzutu dopaminy, co powoduje rozregulowanie układu nagrody.
Jaki jest tego skutek?
- W przypadku ciągłej interakcji z urządzeniami elektronicznymi następuje przeciążenie systemu nerwowego dziecka. System nerwowy wchodzi w stały stan „walcz i uciekaj”, co powoduje przebodźcowienie, które jest najbardziej szkodliwe w przypadku nieukształtowanego jeszcze i plastycznego układu nerwowego dzieci i młodzieży.
- Następuje nadmierne stymulowanie układu nagrody przez bodźce, które dziecko otrzymuje za pomocą urządzeń elektronicznych (np. poprzez wysoki poziom sukcesów w grach, czy mediach społecznościowych). Powoduje to przestymulowanie układu nagrody, a co za tym idzie redukcję receptorów dopaminy. Efektem tego jest obniżenie poziomu odczuwanej przyjemności w przypadku korzystania z urządzeń elektronicznych i powstanie przymusu powtarzania tych zachowań.
Jak temu zaradzić?
W przypadku zaobserwowania u swojego dziecka objawów Zespołu Stresu Elektronicznego należy skonsultować się z psychologiem oraz rozważyć zastosowanie „detoksu cyfrowego”, który polega na całkowitym zrezygnowaniu z korzystania z urządzeń elektronicznych, takich jak smartfon, tablet, laptop, komputer na okres minimum 3 tygodnie. Podczas takiego detoksu dochodzi do minimalizacji lub całkowitego wyeliminowania interaktywnego czasu ekranowy.
Celem detoksu cyfrowego jest pozwolenie układowi nerwowemu na powrót do optymalnego stanu, przywrócenie naturalnych poziomów wydzielania neuroprzekaźników i hormonów. Detoks ten powinien być jednak odpowiednio przygotowany i przemyślany. Konieczne jest także wsparcie psychologiczne dla osób, które go podejmują. W Polsce problemem zespołu stresu elektronicznego i detoksu cyfrowego zajmuje się psycholog dr Bogna Białecka. W celu szerszego zapoznania się z ideą detoksu cyfrowego warto zajrzeć na stronę www.rodzice.co.
Jakie są zalety detoksy cyfrowego?
- Poprawi się samopoczucie, obniży poziom niepokoju u Twojego dziecka (też nastolatka).
- Wzrośnie zdolność panowania nad emocjami, przeżywania radości.
- Dziecko zacznie na nowo cieszyć się życiem bez konieczności sięgania po zabijacz nudy – smartfon laptop, komputer.
- Będzie mniej sfrustrowane, mniej zniewolone nudą.
Jak zapobiegać?
- Kontroluj ilość czasu, jaki dziecko spędza korzystając z urządzeń elektronicznych.
- Interesuj się tym, co robi dziecko korzystając z urządzeń elektronicznych – w jakie gra gry, co ogląda, jakie treści przegląda.
- Rozmawiaj z dzieckiem na temat niebezpieczeństw związanych z nadmiernym korzystaniem z urządzeń elektronicznych.
- Staraj się zamieniać czas ekranowy dziecka na rzecz gier i zabaw aktywizujących, np. planszówki, puzzle, itp.
- Gdy zauważysz u swojego dziecka niepokojące objawy związane z nadmiernym korzystaniem przez nie z urządzeń elektronicznych skonsultuj się z psychologiem.
Materiały źródłowe:
- https://rodzice.co/detoks-cyfrowy/zespol-stresu-elektronicznego/
- https://zatroskani.pl/blog/detoks-cyfrowy-1/dlaczego-zespo-stresu-elektronicznego-jest-problemem-1
- https://odkrywcyzdrowia.pl/zespol-stresu-elektronicznego/
Opracowała: Karolina Mach
