Zdaniem T. Lewowickiego** za ucznia zdolnego można uznać takiego ucznia, który posiada, co najmniej jedną z czterech wymienionych cech:
1. Wysoki poziom zdolności ogólnych, inteligencji (II=120 i więcej).
2. Wysoki poziom zdolności specjalnych- uzdolnień.
3. Wysokie osiągnięcia lub możliwości takich osiągnięć w nauce bądź innych dziedzinach działalności wartościowej społecznie.
4. Osiągnięcia oryginalne i twórcze lub możliwości takich osiągnięć.
Charakterystyka ucznia zdolnego.
Ucznia zdolnego cechuje:
– w sferze poznawczej – aktywność poznawcza, ciekawość, dociekliwość, umiejętność obserwacji, otwartość na nowości, umiejętność zadawania pytań, wielkość zainteresowań, ukierunkowane uzdolnienia i pasje, zdolność do skupienia uwagi, doskonała pamięć, zdolność kojarzenia, rozumowania i wyciągania wniosków itp.
– w sferze społeczno – emocjonalnej – uwidacznia się niejednorodność tej grupy. Są otwarci i wrażliwi na potrzeby innych, odpowiedzialni, mają poczucie obowiązku, dążą do rozwoju osobowego, maja trafną samoocenę, są pracowici, silnie zmotywowani do osiągnięcia sukcesu, odporni na stres, na krytykę. Preferują towarzystwo dorosłych lub starszych kolegów przy równoczesnej umiejętności przystosowania się do grupy rówieśniczej. Wśród tej grupy uczniów są też tacy, którzy nie mają cierpliwości do osób nieradzących sobie z nauką, obnoszą się ze swoją wiedzą, są postrzegani jako zarozumiali.
Jak uczeń zdolny funkcjonuje w szkole i jak go rozpoznać?
Nie ma jednorodnego obrazu funkcjonowania ucznia zdolnego w szkole. Są uczniowie, którzy nie zawsze chcą lub nie mogą pokazać swój potencjał. Są zdolni uczniowie, którzy nie są zainteresowani, by tak ich postrzegano, bo to wiązałoby się dla nich z większym obciążeniem obowiązkami. Uczą się z łatwością, są z siebie i ze swoich osiągnięć zadowoleni, a wygospodarowany czas przeznaczają na inne wybrane przez siebie zajęcia. Bywa też tak, że grupa wywiera nieświadomą presję na zdolnego ucznia, gdyż podnosi on poziom stawianych również im wymagań i uczeń dostosowuje się do ich oczekiwań. Zdarza się, że uczeń zdolny nudzi się na lekcjach, bo są dla niego za łatwe, nie wzbudzają jego zainteresowania. Mimo dużych możliwości umysłowych osiągają często gorsze wyniki w nauce niż przeciętni uczniowie. Takich uczniów należy odkrywać.
Jak rozpoznać specjalne potrzeby edukacyjne ucznia zdolnego?.
Pedagog szkolny oraz uczący nauczyciel powinni**:
– przeprowadzić z uczniem i jego rodzicami wywiad na temat jego aspiracji, ambicji i oczekiwań od szkoły, a także na temat jego zainteresowań.
– należy dokonać obserwacji przebiegu procesu uczenia się w różnych zakresach np. umiejętności słuchania, czytania ze zrozumieniem, koncentracji uwagi, umiejętności logicznego myślenia, tempa pracy, jakie ma wyniki uczenia się, a także, jakie są jego zachowania, postawy, poglądy. Na lekcjach należy też zwracać uwagę na aspekty motywacyjne (inicjatywa, wytrwałość, szukanie rozwiązań, wykonanie zadania przed terminem), aspekty poznawcze (poszukiwanie i porządkowanie informacji, rozumienie treści pojęć abstrakcyjnych) oraz aspekty wykonawcze (właściwy dobór narzędzi, dokładność, staranność, doskonalenie pracy, wzywanie bogatego słownictwa).
Pracownicy Poradni Psychologiczno- Pedagogicznej w Dąbrowie Tarnowskiej są otwarci na potrzeby nauczycieli powiatu dąbrowskiego w zakresie rozpoznawania specjalnych potrzeb edukacyjnych uczniów zdolnych i gotowi do pomocy przy opracowywaniu Karty Indywidualnych Potrzeb tych uczniów.
Opracowała mgr Stanisława Waniołek
* M. Cegłowska: „Charakterystyka funkcjonowania ucznia zdolnego” Remedium czerwiec 2011r.
** MEN Podniesienie efektywności kształcenia uczniów ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi – materiały dla nauczycieli „Model pracy z uczniem szczególnie uzdolnionym”.
