Poradnia Psychologiczno Pedagogiczna w Dąbrowie Tarnowskiej

TERAPIA INTERAKCJI RODZIC DZIECKO

DLA DZIECI Z ZACHOWANIAMI OPOZYCYJNYMI

            Terapia interakcji rodzic- dziecko (PCIT) to poparta dowodami naukowymi terapia zaburzonego zachowania u dzieci przedszkolnych (1). Stosowana jest również do poprawy relacji rodzic – dziecko, w radzeniu sobie z emocjami oraz terapii depresją we wczesnych latach życia (2). W niniejszym artykule skupimy się na omówieniu zastosowania tej terapii w leczeniu dzieci z zachowaniami opozycyjnymi. W skład zaburzonego zachowania zaliczyć można zarówno niewielkie wykroczenia w rodzaju niegrzecznych odzywek, jak i poważne czyny agresji. W zależności od stopnia uciążliwości problemu, dzieci z problemem w zachowaniu mogą uzyskać diagnozę zaburzenia zachowania albo zaburzenia opozycyjno-buntowniczego lub zespołu nadruchliwości ruchowej z zaburzeniami koncentracji uwagi (ADHD). Pojawienie się zaburzonego zachowania u małych dzieci może być zapowiedzią poważnych problemów w późniejszym wieku np. zachowań antyspołecznych lub kryminalnych (1).

Podstawowe założenia i cele PCIT

            Na rozwój PCIT wpłynęła teoria rozwojowa Baumird, która scharakteryzował autorytatywny autorytarny styl wychowawczy jako taki, w którym rodzice są bardzo wymagający, jak również bardzo żywo reagujący wobec dziecka. PCIT czerpie swoją wiedzę z teorii przywiązania oraz teorii socjalizacji. Głównym celem PCIT jest poprawa więzi między rodzicami a dzieckiem, jak i umiejętności kontroli zachowania dziecka przez rodziców. W terapii PCIT podstawą jest założenie, że bezpieczna, opiekuńcza relacja jest podstawą efektywnego nakładania ograniczeń i konsekwentnie utrzymywanej dyscypliny, która wpływa na trwałe zmiany w zachowaniu zarówno rodzica, jak i dziecka.

I faza CDI– ma na celu zwiększenie wrażliwości rodziców i stworzenie bezpiecznej, opiekuńczej więzi

W II fazie PDI– rodzice nabywają wiedze jak kierować zachowaniem dziecka w razie potrzeby, wyrabiają wprawę w nakładaniu ograniczeń i wyciąganiu konsekwencji

Forma terapii

Każda faza terapii rozpoczyna się sesją dydaktyczną – terapeuta przekazuje podstawowe informacje oraz demonstruje umiejętności skierowane na dziecko, czy też rodziców, po czym następują ćwiczenia, w ramach których rodzice ćwiczą zaprezentowane umiejętności z dziećmi, a terapeuta udziela niezbędnych wskazówek i wzmacnia kształtowanie nowego zachowania. Na początku sesji treningowych terapeuta sprawdza wykonaną pracę domową i w razie konieczności udziela rodzicom pomocy. Kolejnym krokiem jest obserwowanie przez terapeutę zachowania rodziców w trakcie kilkuminutowej interakcji oraz określenie, jakie umiejętności rodzice przyswoili, a które wymagają dalszej pracy podczas sesji terapeutycznej.

Trening zazwyczaj odbywa się w pokoju zabaw, w którym znajduje się lustro jednostronne oraz system słuchawek dousznych przeznaczonych do treningu rodziców w trakcie zabawy z dzieckiem. Terapeuta obserwuje zabawę rodziców z dzieckiem i udziela rodzicom informacji zwrotnych na temat nabytych umiejętności w danej fazie terapii, podaje propozycje reakcji i delikatnie poprawia rodziców. Pod koniec sesji terapeuta przegląda z rodzicami tabelę, informującą jak często korzystali oni ze zdobytych umiejętności we wstępnym okresie obserwacji. Pozwala to ocenić postępy i ustalić, na jakich umiejętnościach należy się skupić podczas codziennych domowych sesji praktycznych w następnym tygodniu.

W pierwszej fazie terapii zwanej CDI rodzice uczą się umiejętności komunikacyjnych PRIDE. Podczas pierwszej sesji ćwiczeniowej uwaga terapeutów skupiona jest na pozytywnym wzmacnianiu umiejętności PRIDE prezentowanych przez rodziców. Na kolejnych sesjach ćwiczone są konkretne umiejętności, których rodzic jeszcze nie opanował (1).

Podczas drugiej razy terapii PDI rodzice uczą się dawania dziecku konkretnych poleceń i konsekwencji w tych egzekwowaniu. Właściwe zachowania są nagradzane uwagą opiekuna, a niewłaściwe ignorowane. Rodzice uczą się reagować w sposób spokojny i przewidywalny. Konsekwencje są znane dziecku i rodzicom. Terapeuci pokazuje konkretne kroki po wydaniu polecenia. Jeśli dziecko jest posłuszne, to rodzic nagradza go pochwałą, wskazując konkretne zachowanie, które się do tego przyczyniło. W sytuacji nieposłuszeństwa wszczyna się procedurę przerwy, która ma 3 poziomy i którą na każdym etapie można przerwać, jeśli dziecko wykona polecenie.

1. Ostrzeżenie– dziecko dostaje ostrzeżenie, gdy po raz pierwszy nie wykona polecenia.
2. Krzesło – jeśli dziecko nie wykona polecenia prowadzi się je na krzesło
   i sadza wyjaśniając, dlaczego musi usiąść i informując, że posiedzi na nim, dopóki rodzic nie pozwoli wstać. Należy ignorować wszelkie formy zachowań negatywnych. Po 3 minutach i 5 sekundach spokoju rodzic pyta dziecko czy jest już gotowe, jeśli tak, rodzic przypomina mu o niewykonanym poleceniu i czeka na jego wykonanie. Jeśli dziecko je wykona rodzić chwali je zdawkowo i wydaje kolejne polecenie. Jeśli dziecko je wykona następuje pełna pochwała i powrót do zabawy, w przeciwnym wypadku procedurę się powtarza.
3. Pokój– jeśli dziecko nie potrafi wysiedzieć na krześle, prowadzi się go do pokoju przerwy, tłumacząc, czemu tak się dzieje, w takim pokoju dziecko powinno spędzić 1 minutę i 5 sekund ciszy, jeśli się to uda rodzic prowadzi je na krzesło (1).

Materiały źródłowe

1. M. Y. Brinkmeyer, S.M. Eyberg w: Terapia interakcji rodzic – dziecko dla dzieci z zachowaniami opozycyjnymi. A.E. Kazdin, J.R. Weisz (red), Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagielońskiego 2006, 229 – 251

2. https://pulsmedycyny.pl/psychoterapia-obiecujaca-metoda-leczenia-depresji-u-malych-dzieci-934872

Artykuł przygotował: Mariusz Wielgus