Metoda integracji sensorycznej jest jedną z najnowszych kompleksowych metod terapeutycznych w Polsce. Stosowana jest w odniesieniu do dzieci z opóźnieniami w rozwoju psychoruchowym, trudnościami w nauce szkolnej i z uszkodzeniami ośrodkowego układu nerwowego. Twórczyni tej metody, Jean Ayres wskazała na trzy najważniejsze, podstawowe i najwcześniej dojrzewajšce systemy zmysłowe, które pełnią decydującą rolę w prawidłowym rozwoju dziecka.
Są to :
system dotykowy,
system czucia głębokiego tak zwana priopriocepcja (czucie własnego ciała)
system przedsionkowy (zwany zmysłem równowagi).
Mózg w każdej chwili naszego życia odbiera, segreguje i przetwarza bodźce zmysłowe, które docierają do niego z naszego ciała. Poszczególne zmysły współdziałają ze sobą podczas wykonywania złożonych zadań i ten proces stanowi podstawę ich integracji. Tworzenie procesów integracji sensorycznej i ich doskonalenie odbywa się w pniu mózgu części ośrodkowego układu nerwowego. Niedobór lub brak dopływu bodźców zakłócają tworzenie się prawidłowej integracji zmysłowej. Nasze układy zmysłowe współdziałają ze sobš, pomagajš sobie i wzajemnie się uzupełniają, pomagają nam w codziennym życiu, gdy wykonujemy wiele, wydawałoby się prostych czynności, jak np. chodzenie, bieganie, umiejętność utrzymywania równowagi, jak również mówienie. Uczymy się przez zmysły i dzięki zmysłom, które nasz mózg musi odpowiednio zinterpretować, ułożyć w odpowiednią całość, aby potem właściwie zareagować na danš sytuację, np. wyciągamy ręce aby się obronić przed napotkaną przeszkodą lub upadkiem. Każda nasza reakcja jest poprzedzona procesem, w którym następuje organizacja płynących do naszego organizmu wrażeń i przekształcenie ich w celowe działanie. Proces ten rozpoczyna się w momencie zaistnienia bodźca, np. zapach, smak, ostre światło, zmiana ruchu, dotyk innej osoby, różne dźwięki płynące z otoczenia. Dziecko, które nie przejawia zaburzeń integracji sensorycznej zareaguje właściwie na nie i jego zachowanie będzie adekwatne do sytuacji. Odwrotnie dzieje się w przypadku dzieci z zaburzeniami integracji sensorycznej, których mózg nie jest w stanie właściwie obrobić takich bodźców, przez co ich zachowanie tak bardzo może czasem dziwić.
Integracja sensoryczna rozpoczyna się już w okresie płodowym i trwa do około 7 roku życia. Nierozwinięcie określonych umiejętności w kolejnych stadiach rozwoju powoduje powstawanie trudności w funkcjonowaniu i zachowaniu dziecka. Nasze zmysły dostarczają nam informacji o fizycznej kondycji naszego ciała i otoczenia wokół nas. Nie pochodzą one tylko z oczu czy z uszu, ale również z każdego punktu w naszym ciele (zmysł dotyku, priopriocepcji )a nawet ze specjalnego zmysłu, który odbiera siłę grawitacji i ruch ciała. Mózg nieustannie organizuje te informacje, gdy osoba jest w ruchu, gdy się bawi, uczy, czy też odpoczywa.
Przyczyny zaburzeń integracji sensorycznej:
Lata badań i obserwacji pozwoliły wyodrębnić następujące przyczyny:
Okres ciąży
– wymioty ciężarnych zaburzające gospodarkę minerałami w organizmie,
– poważna infekcja między 26 a 30 tygodniem,
– nadużywanie alkoholu lub/i narkotyków, palenie,
– zagrożenie poronieniem,
– nadciśnienie tętnicze,
– niedostatecznie wykształcone łożysko,
– toksoplazmoza,
– niekontrolowana cukrzyca,
– wypadek komunikacyjny i różnego typu urazy mechaniczne,
– poważny stres.
Okres porodu
– przedwczesny poród (ponad dwa tygodnie przed terminem) lub opóźniony (ponad dwa tygodnie po terminie),
– przedłużający się poród lub poród wywołany,
– owinięcie się pępowiny wokół szyi,
– poród pośladkowy,
– cesarskie cięcie,
– stan zagrożenia płodu,
– łożysko przodujące.
Urazy noworodków
– mała waga przy urodzeniu (poniżej 2 kilogramów),
– małe krwawienia do mózgu, mikrowylewy,
– pobyt w inkubatorze,
– deformacje czaszki,
– przedłużająca się żółtaczka,
– konieczność resuscytacji,
– problemy z karmieniem w cišgu pierwszych 6 miesięcy.
Okres niemowlęcy
-choroby z objawami wysokiej gorączki, delirium lub drgawek w ciągu pierwszych 18 miesięcy,
– negatywne reakcje na jedną ze szczepionek,
– późne rozpoczęcie nauki chodzenia (później niż w cišgu 18 miesięcy),
– późne rozpoczęcie mówienia (później niż w cišgu 18 miesięcy).
Niedostatek bodźców w czasie ciąży i po porodzie
Układy zmysłowe dzieci otrzymujš zbyt mało bodźców, gdy matka w ciąży z przyczyn zdrowotnych musi długo leżeć lub gdy w pierwszych latach życia dziecko wzrasta w środowisku ubogim w bodźce (ograniczanie dopływu bodźców stymulujących systemy sensoryczne w sposób naturalny). Dźwięk, ruch czy dotyk matki są w tej sytuacji niezbędnym warunkiem prawidłowego rozwoju dziecka.
DRODZY RODZICE jeśli w rozwoju waszego dziecka zauważyliście takie zachowania, które budzą wasz niepokój i obawy, np.:
– ma opóźniony rozwój mowy,
– jest wyjštkowo wrażliwe na bodźce np. zatyka uszy gdy słyszy głośny dźwięk, nie lubi określonych tkanin, ubrań,
– nie lubi wykonywanych przy nim czynności pielęgnacyjnych i higienicznych, takich jak: obcinanie włosów, paznokci, mycie twarzy, zębów, smarowanie kremem, czesanie, czyszczenie nosa, uszu itp.,
– ma problemy z samodzielnym myciem się, ubieraniem, zwłaszcza zapinaniem guzików i sznurowaniem butów, jest niezdarne,
– ma słabą równowagę: potyka się i upada częściej niż rówieśnicy, często ma jakiś siniak czy zadrapanie,
– podczas dłuższego siedzenia ma trudności z utrzymaniem głowy w pozycji pionowej, podpiera ją ręką, kładzie się na stoliku itp.
– jest nadruchliwe, nie może usiedzieć/ustać w jednym miejscu,
– trudno się koncentruje, a łatwo rozprasza,
– jest impulsywne, nadwrażliwe emocjonalnie, często się obraża,
– bywa uparte, negatywistyczne,
– w porównaniu do innych dzieci czy wymogów sytuacji porusza się zbyt szybko lub za wolno,
– nabywanie nowych umiejętności ruchowych sprawia mu trudność, np. jazda na rowerze, rzucanie i łapanie piłki, pływanie,
– wchodzšc/schodzšc po schodach częściej niż inne dzieci trzyma się poręczy, niepewnie stawia nogi,
– nieumyślnie wchodzi lub wpada na meble, ściany, inne dzieci,
– uwielbia ruch, poszukuje go, dšży do niego, jest stale w ruchu biega, podskakuje, często zmienia pozycję ciała,
– przejawia duży lęk przed upadkiem lub wysokością, okazuje niepokój, gdy musi oderwać nogi od podłoża, np. wejść na wysokie schody, na drabinkę, usiąść na wysokim stołku,
– nie ma dominacji jednej ręki (dotyczy dzieci powyżej 4 r. ż.), raz posługuje się rękš prawą, a raz lewą,
– ma trudności z czytaniem i pisaniem, częściej niż inne dzieci w jego wieku myli, odwraca znaki graficzne, ma trudności w przepisywaniu, przerysowywaniu z tablicy (dotyczy dzieci w wieku szkolnym)
– ma kłopoty z cięciem nożyczkami, rysowaniem, kolorowaniem,
– sprawia wrażenie słabego, szybko się męczy,
– jest niespokojne, płaczliwe, ma kłopoty z zaśnięciem, wybudza się w nocy,
– nie lubi karuzeli, huśtawki, lub przeciwnie uwielbia to, trudno go jest od tego oderwać,
– ma chorobę lokomocyjnš
MOŻE ŚWIADCZYĆ TO O ZABURZENIACH INTEGRACJI SENSORYCZNEJ
(w skrócie : SI).
Opracowała mgr Magdalena Żelazowska-Dojka
Na podstawie:
M. KuleczkaRaszewska, D. Markowska Uczę się poprzez ruch
B. OdowskaSzlachcic Metoda integracji sensorycznej we wspomaganiu rozwoju mowy u dzieci z uszkodzeniami ośrodkowego układu nerwowego
