Zajęcia korekcyjno-kompensacyjne w ramach programu „Za życiem”
Program rządowy „Za życiem” obejmuje szeroki pakiet działań wspierających dzieci z niepełnosprawnościami oraz ich rodziny. Jednym z kluczowych elementów wsparcia są zajęcia korekcyjno-kompensacyjne, które mają na celu wyrównywanie deficytów rozwojowych, wzmacnianie mocnych stron dziecka oraz tworzenie warunków sprzyjających jego harmonijnemu funkcjonowaniu. Zajęcia te mogą być szczególnie pomocne dla dzieci z autyzmem, zespołem Retta oraz zaburzeniami rozwoju mowy, których potrzeby rozwojowe wymagają indywidualnego i wielospecjalistycznego podejścia.
Rola zajęć korekcyjno-kompensacyjnych w programie „Za życiem”
Zajęcia korekcyjno-kompensacyjne prowadzone w ramach programu mają charakter wczesnego wspomagania rozwoju, co oznacza, że obejmują dzieci od momentu wykrycia trudności, często już od pierwszych miesięcy życia. Ich celem jest:
- wspieranie rozwoju poznawczego, emocjonalnego i społecznego,
- kompensowanie opóźnień w poszczególnych obszarach funkcjonowania,
- korygowanie zaburzonych funkcji,
- wspieranie komunikacji i budowanie kompetencji językowych,
- wspomaganie rozwoju motorycznego,
- wzmacnianie autonomii i zdolności adaptacyjnych.
Każde dziecko objęte wsparciem otrzymuje zindywidualizowany plan terapeutyczny, tworzony w oparciu o diagnozę specjalistów oraz potencjał i możliwości dziecka.
Zajęcia korekcyjno-kompensacyjne dla dzieci z autyzmem
Dzieci ze spektrum autyzmu wykazują zróżnicowane potrzeby, jednak najczęściej wymagają wsparcia w obszarach:
- komunikacji i języka,
- relacji społecznych,
- integracji sensorycznej,
- planowania ruchu i organizacji działania,
- koncentracji i funkcji wykonawczych.
W ramach terapii korekcyjno-kompensacyjnej stosuje się m.in.:
- Trening umiejętności komunikacyjnych
- praca nad rozumieniem i nadawaniem komunikatów,
- wspieranie alternatywnych i wspomagających metod komunikacji.
- Ćwiczenia rozwijające funkcje poznawcze
- usprawnianie percepcji wzrokowej i słuchowej,
- budowanie umiejętności logicznego myślenia,
- wzmacnianie pamięci i uwagi.
- Modelowanie umiejętności społecznych
- budowanie kontaktu wzrokowego,
- odczytywanie emocji,
- wspólna zabawa i współpraca.
- Praca nad motoryką
- ćwiczenia grafomotoryczne,
- wspieranie małej i dużej motoryki.
Zajęcia prowadzone są w atmosferze akceptacji i dostosowane do indywidualnego profilu sensorycznego dziecka.
Zajęcia korekcyjno-kompensacyjne dla dzieci z zespołem Retta
Zespół Retta, będący rzadką chorobą genetyczną, wiąże się z licznymi trudnościami, m.in.:
- utratą wcześniej nabytych umiejętności,
- zaburzeniami komunikacji,
- ograniczeniami ruchowymi,
- problemami z koordynacją,
- stereotypowymi ruchami rąk.
Zajęcia korekcyjno-kompensacyjne dla dzieci z zespołem Retta mają charakter wieloaspektowy i obejmują:
- Wspomaganie komunikacji
Dzieci z zespołem Retta często nie posługują się mową werbalną, dlatego kluczowa jest komunikacja AAC, m.in.:
- tablice komunikacyjne,
- komunikatory przyciskowe i wzrokowe,
- gesty.
- Usprawnianie motoryki
- ćwiczenia ruchowe dostosowane do możliwości dziecka,
- praca nad utrzymaniem prawidłowej postawy,
- wspomaganie motoryki rąk i koordynacji.
- Stymulacja poznawcza
- zadania angażujące uwagę wzrokową,
- aktywności dostosowane do zmiennego poziomu funkcjonowania,
- wykorzystywanie zainteresowań i reakcji dziecka.
- Wsparcie emocjonalne
- budowanie poczucia bezpieczeństwa, przewidywalna struktura zajęć,
- spokojne tempo pracy, przerwy sensoryczne.
Zajęcia korekcyjno-kompensacyjne dla dzieci z zaburzeniami rozwoju mowy
Zaburzenia rozwoju mowy obejmują trudności w zakresie:
- rozumienia mowy,
- budowania wypowiedzi,
- artykulacji,
- przetwarzania słuchowego,
- tempa i płynności wypowiedzi.
W ramach zajęć realizuje się:
- Stymulację rozwoju językowego
- ćwiczenia słownikowe,
- zabawy rozwijające rozumienie pojęć,
- naukę budowania zdań.
- Terapia logopedyczna
- korekcję wad wymowy,
- ćwiczenia usprawniające aparat artykulacyjny,
- pracę nad oddechem i fonacją.
- Ćwiczenia słuchowe
- rozpoznawanie i różnicowanie dźwięków,
- trening pamięci słuchowej,
- rozwijanie percepcji słuchowej.
- Usprawnianie funkcji poznawczych wspierających rozwój mowy
- koncentracja,
- pamięć,
- sekwencjonowanie.
Niepełnosprawność intelektualna
Dzieci z niepełnosprawnością intelektualną potrzebują szczególnego wsparcia w zakresie:
- rozwoju poznawczego,
- umiejętności samoobsługowych,
- koncentracji uwagi,
- orientacji przestrzennej,
- mowy i komunikacji,
- umiejętności społecznych.
W ramach zajęć terapeuta pracuje poprzez:
- zadania usprawniające pamięć i myślenie,
- ćwiczenia funkcji percepcyjnych,
- trening praktycznych umiejętności,
- zabawy rozwijające język i komunikację,
- ćwiczenia wspierające samodzielność.
Niepełnosprawność ruchowa
U dzieci z niepełnosprawnością ruchową zajęcia skupiają się na:
- dostosowaniu sposobu komunikacji i pracy,
- wspieraniu motoryki małej (np. pisanie, rysowanie, manipulowanie),
- kompensowaniu trudności związanych z ograniczoną mobilnością,
- wprowadzaniu alternatywnych metod wykonywania czynności szkolnych,
- wzmacnianiu koordynacji wzrokowo-ruchowej.
Ważne jest, aby terapeuta pracował we współpracy z fizjoterapeutą i terapeutą SI, aby działania były spójne i bezpieczne.
Niepełnosprawność słuchowa
W przypadku dzieci z niedosłuchem lub głęboką wadą słuchu zajęcia wspierają:
- rozwój języka (werbalnego lub alternatywnego),
- czytanie ze zrozumieniem,
- rozwój słownictwa,
- percepcję wzrokową i analizę obrazów,
- komunikację z wykorzystaniem systemów takich jak PJM, SJM lub AAC,
- naukę korzystania z aparatów lub implantów.
Ćwiczenia często obejmują:
- trening słuchowy (dla dzieci korzystających z aparatów lub implantów),
- stymulację językową,
- pracę nad rozumieniem i ekspresją językową.
Niepełnosprawność wzrokowa
Dzieci słabowidzące lub niewidome wymagają wsparcia w obszarach:
- orientacji w przestrzeni,
- rozwijania percepcji dotykowej i słuchowej,
- korzystania z pomocy optycznych lub tyflograficznych,
- opanowywania technik alternatywnego czytania (np. alfabet Braille’a),
- usprawniania pamięci i funkcji poznawczych.
W ramach zajęć stosuje się:
- materiały powiększone lub kontrastowe,
- pomoce dotykowe,
- gry rozwijające orientację przestrzenną,
- naukę strategii kompensacyjnych.
Niepełnosprawności sprzężone
W przypadku dzieci z wieloma współwystępującymi trudnościami (np. ruchowymi + intelektualnymi, wzrokowymi + mowy), terapia jest szczególnie indywidualna i obejmuje:
- dobór metod pracy do możliwości sensorycznych i poznawczych,
- wykorzystywanie wielu kanałów percepcji jednocześnie,
- intensywną komunikację wspomagającą (AAC),
- pracę nad funkcjonowaniem w codziennych sytuacjach,
- stopniową naukę samodzielności.
Główne metody stosowane w zajęciach korekcyjno-kompensacyjnych
W pracy z dziećmi z różnymi niepełnosprawnościami wykorzystuje się:
- terapię pedagogiczną,
- terapię ręki,
- AAC (alternatywne metody komunikacji),
- elementy SI,
- gry i zabawy rozwijające funkcje poznawcze,
- techniki relaksacyjne,
- ćwiczenia grafomotoryczne,
- metody pracy oparte na strukturze i przewidywalności.
Znaczenie współpracy z rodziną
Kluczowym elementem zajęć korekcyjno-kompensacyjnych jest ścisła współpraca z rodzicami, obejmująca:
- konsultacje i omawianie postępów,
- przekazywanie wskazówek do pracy w domu,
- wsparcie emocjonalne dla rodziny,
- edukację dotyczącą potrzeb dziecka.
Współpraca z rodzicami
W każdej niepełnosprawności kluczowe znaczenie ma:
- regularny kontakt z rodzicem/opiekunem,
- przekazywanie wskazówek do pracy w domu,
- wspólne monitorowanie postępów,
- wspieranie emocjonalne rodziny,
- ustalanie wspólnych celów terapeutycznych.
Podsumowanie
Zajęcia korekcyjno-kompensacyjne to wszechstronne, elastyczne działania terapeutyczne dostosowane do indywidualnych potrzeb dziecka. Niezależnie od rodzaju niepełnosprawności wspierają rozwój funkcji poznawczych, emocjonalnych, komunikacyjnych, ruchowych i społecznych, umożliwiając dzieciom pełniejsze uczestnictwo w życiu rodzinnym, edukacyjnym i społecznym.
J. Tomaszowicz – terapeuta pedagogiczny, oligofrenopedagog
