Dzieciństwo to czas, w którym mały człowiek uczy się, jak odpowiednio postępować. Niezbędnym do tego elementem są wskazówki przekazane przez rodziców. Niewątpliwie, znacznie łatwiej jest nam zauważyć i zwrócić uwagę na to, co nam nie odpowiada, co nas denerwuje, niż na to, co wzbudza nasz podziw. Warto uświadomić sobie, jak ważne w wychowywaniu dzieci, są pozytywne komunikaty.Pochwały i zachęty kształtują pozytywną samoocenę dziecka, wzmacniają jego poczucie własnej wartości, dodają wiary we własne możliwości, pomagają lepiej radzić sobie z problemami, dają poczucie bezpieczeństwa. Naturalnym jest, iż lubimy gdy ktoś nas docenia, zauważa, kocha. Podobnie dzieci – bardzo potrzebują uwagi swoich rodziców i domagają się jej różnymi sposobami.
Bardzo często zdarza się, że gdy dziecko zachowuje się poprawnie, rodzice prawie nie zwracają na nie uwagi. Zajmują się swoimi sprawami, a dopiero kiedy dziecko zaczyna się zachowywać nie tak, jakby tego oczekiwali kierują na nie swoją uwagę. Nieświadomie utrwalamy wówczas takie zachowania dzieci. Dzieci reagują bowiem według zasady: „lepiej być skrzyczanym i pouczonym, niż ignorowanym”. Dla dziecka taka sytuacja jest często niezrozumiała – rodzice poświęcają mu swoją uwagę tylko wtedy, kiedy „nabroi” lub zachowuje się nie tak, jak tego oczekiwano. Należy pamiętać, że chwalenie dziecka w codziennych, zwykłych sytuacjach i czynnościach, poświęcenie mu uwagi, gdy jest spokojne, ciche i zachowuje się właściwie — to ważne kroki na drodze do sukcesów wychowawczych. Wbrew pozorom dziecko, które jest nagradzane i chwalone stara się być jeszcze lepsze. Jeśli doświadcza jedynie nieustannej krytyki dochodzi do wniosku, iż jego wysiłki nie mają sensu, a ono samo jest nic nie warte.
Jak skutecznie chwalić dziecko?
Aby chwalenie było skuteczne:
- Kieruj pochwały na konkretne zachowania warte tego (np. „Jak dokładnie posprzątałeś te zabawki”, „Cieszę się, że umiesz sama umyć zęby”) , nie stosuj pochwał ogólnych (typu: „Jesteś bardzo grzeczny” — bycie grzecznym może mieć różne znaczenie).
- Chwal za to, co jest dla dziecka ważne lub trudne, co podkreśla jego postępy, samodzielność, „dorosłość”.
- Podpowiedz dziecku, jeśli samo nie potrafi osiągnąć celu, znaleźć rozwiązania, ale nie wyręczaj go.
- Nagradzaj dziecko za dobre zachowanie.
- Dostrzegaj i chwal każdy krok, nawet mały, na drodze ku pożądanemu zachowaniu.
- Pochwal dziecko, kiedy zaprzestało negatywnego zachowania.
- Doceniaj nie tylko rezultaty, ale też włożoną w nie pracę i okazane chęci.
- Nie chwal wszystkiego bezkrytycznie.
Chwaląc, pamiętaj:
1. Opisz, co widzisz – np. „Widzę misie poukładane na półce i klocki w pudełkach”,
2. Opisz, co czujesz – np. „Przyjemnie jest wejść do twojego pokoju i zobaczyć porządek”,
3. Podsumuj godne pochwały zachowanie dziecka – np. „Cieszę się, że potrafisz sam uporządkować swoje zabawki”.
Pułapki i szanse dobrej pochwały:
1. Gdy oceniamy zachowanie lub twórczość dziecka mówiąc „ładnie, ślicznie, pięknie” dziecko nie wie co tak naprawdę nam się podoba. Ważne, żeby nasza pochwała była opisowa i szczegółowa, a nie ogólna. Dzięki temu dziecko zobaczy, że jesteśmy naprawdę nim zainteresowani.
2. Unikaj takiej pochwały, w której ukryte jest przypomnienie wcześniejszego niepowodzenia dziecka – np. „ No widzisz – jak chcesz, to potrafisz”,
3. Rujnuje naszą pochwałę wyraz „ale” – np. „ Cieszę się, że posprzątałeś swój pokój, ale szkoda, że ubrania nadal leżą na krześle”,
4. Oprócz komunikatów typu „Jestem z ciebie taka dumna”, powiedz także: „Możesz być z siebie dumny” – dziecko wtedy nabiera pewności siebie.
Materiały źródłowe:
- Faber A., Mazlish E. (2001),Jak mówić, żeby dzieci nas słuchały, jak słuchać, żeby dzieci do nas mówiły, Media Rodzina.
- Trąbińska-Haduch M. (2009), Pochwały mają moc!, „Bliżej Przedszkola” nr 11.98.
- https://rodzice.fdds.pl
Opracowała: Karolina Mach
